Τύπος της Κυριακής, 10 Ιουνίου 2001
ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ: Με αφορμή μια συνέντευξη για την υγειονομική κάλυψη των διαβιούντων στον Άθω.
Ο κ. Παν. Γρηγορίου, είναι δρ. Νευρολόγος-Ψυχίατρος, διευθυντής του Ψυχιατρικού Τομέα του Γεν. Νομ. Νοσοκομείου Χαλκιδικής.
Παρακινήθηκα να γράψω το άρθρο αυτό όταν διάβασα στο ένθετο περιοδικό «Ε» της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» (22.4.01) τη συνέντευξη που έδωσε ο μοναχός Μιχαήλ Χατζηαντωνίου στο δημοσιογράφο κ. Πέτρο Παπαβασιλείου.
Ο λόγος που θεώρησα τον εαυτό μου ως «καθ’ ύλην αρμόδιον» είναι ο εξής: Εδώ και είκοσι χρόνια ασκώ την ιατρική ειδικότητα της ψυχιατρικής, τα τελευταία δώδεκα στην ευρύτερη περιοχή του νομού Χαλκιδικής, όπου κατέχω τη θέση του διευθυντή του Ψυχιατρικού Tομέα του Γενικού Nομαρχιακού Νοσοκομείου Χαλκιδικής, στη δικαιοδοσία του οποίου υπάγεται από πλευράς υγειονομικής κάλυψης και το Άγιον όρος.
Από της θέσεώς μου κατέχω πολύ καλά το επίμαχο ζήτημα (χρήση ψυχοφαρμάκων στο Άγιον Όρος). Επιπλέον, το γεγονός ότι ήδη από το 1974 (τελειόφοιτος τότε της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών) επισκέπτομαι τακτικά το Άγιον Όρος μου επιτρέπει να γνωρίζω καλά πρόσωπα και πράγματα του χώρου. Θα ήταν ασυγχώρητη παράλειψη από μέρους μου απέναντι στο δικαίωμα για αντικειμενική ενημέρωση του αναγνωστικού κοινού, αν δεν παρέθετα τον εποικοδομητικό αντίλογό μου σε απάντηση κάποιων μονόπλευρων απόψεων που δημιουργούν αναληθείς εντυπώσεις.
Καταρχήν, γιατί αποτελεί είδηση ο πομπώδεις τίτλος με το θαυμαστικό, ότι «Στο Άγιον Όρος παίρνουν ψυχοφάρμακα»; Για έναν έμφρονα και αμερόληπτο αναγνώστη έχει την ίδια «πρωτοτυπία» με το ότι «Στο Άγιον Όρος παίρνουν αντιβιοτικά ή αντιυπερτασικά ή αντιρρευματικά φάρμακα». Τα ψυχοφάρμακα είναι κι αυτά φάρμακα, που ανακουφίζουν και βοηθούν τους ανθρώπους που τα έχουν ανάγκη. Δεν καταλαβαίνω γιατί ειδικά στο Άγιον Όρος οι ψυχικά πάσχοντες δεν πρέπει να παίρνουν ψυχοφάρμακα. Δεν είναι κρίμα να αποκλείονται από τα θεραπευτικά μέσα της σύγχρονης ιατρικής επιστήμης;
Ο π. Μιχαήλ διαρρηγνύει τα ιμάτιά του: «Δεν ανέχομαι, λέγει, αυτή την κατάσταση». Ισχυρίζεται ότι με προσωπική προσπάθεια μπορεί να θεραπεύσει κάποιος τα ψυχικά του συμπτώματα. Κάτι που ακούγεται καθημερινά μεταξύ των αδαών: «Διώξε μόνος σου το άγχος, βγάλε τη στενοχώρια από την ψυχή σου, ρίξ’ το έξω» κ.λπ. Παρόμοιες απόψεις προέρχονται ή από άγνοια ή από κάποιο ασυνείδητο φόβο απέναντι στην ψυχική πάθηση και τα ψυχοφάρμακα. Αν ήταν αποτελεσματικές τέτοιες συμβουλές, τότε η ύπαρξη ημών των ψυχιάτρων θα ήταν μάλλον περιττή.
Στο ίδιο πνεύμα ανήκει άλλη «σκανδαλώδης αποκάλυψη» που κάνει ο π. Μιχαήλ ότι οι Αγιορείτες επισκέπτονται ψυχιάτρους! Μα τόσο μιαρά όντα είμαστε οι ψυχίατροι, ώστε πας νουνεχής και ενάρετος πρέπει να μας αποφεύγει «ίνα μη μιανθεί»; Αποτελεί αφορμή επαίνου και όχι ψόγου το ότι επισκέπτονται ψυχιάτρους. Αν δεν τα έκαναν, τότε θα έπρεπε να κατηγορηθούν για μεσαιωνισμό και εγκληματική παράλειψη.
Αρμοδιότητες
Τονίζω εδώ ότι από κάθε άποψη δεν είναι ορθή η στάση μερικών θρησκευτικών ανθρώπων, ακόμη και πνευματικών, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι όποιος ζει κατά Θεόν δεν πρέπει ποτέ να καταφεύγει σε ψυχιάτρους και ψυχοφάρμακα. Έχουν την άποψη ότι κακώς οι ψυχίατροι αντιποιούνται αρμοδιότητες που ανήκουν αποκλειστικά στο Θεό και στον πνευματικό. Οι Αγιορείτες, ακολουθώντας τη ζωντανή πνευματική τους παράδοση, αποφεύγουν τέτοιες απολυτότητες. Αναγνωρίζουν τη διαφορά μεταξύ ψυχικού και πνευματικού προβλήματος και θεωρούν ότι, όπως όλες οι ασθένειες, έτσι και οι ψυχικές οφείλονται στην ατέλεια και τη φθορά του μεταπτωτικού ανθρώπου και δεν τις ταυτίζουν με έξωθεν δαιμονικές επήρειες. Είναι δείγμα σοφίας και ευρυχωρίας πνεύματος ο σεβασμός των Αγιορειτών προς την καλή χρήση των αποτελεσμάτων της.
Αν κατάλαβα καλά πάλι, ο π. Μιχαήλ μέσα από τις αντιφάσεις του υπονοεί ότι ο τρόπος της ζωής που επιβάλλεται στους μοναχούς (στρατιωτικοποίηση) είναι αυτός που προκαλεί τα ψυχικά προβλήματα. Επίσης ότι κάποιοι (άραγε σε τι ποσοστό;) που το μετάνιωσαν που έγιναν μοναχοί εγκλωβίζονται στο σύστημα και επειδή εμποδίζονται να εγκαταλείψουν το μοναστήρι ενίοτε αποπειρώνται αυτοκτονίαν ή αυτοπυρπολούνται. Οι ηγούμενοι τότε, για να αποτρέψουν την απόδρασή τους από το Άγιον Όρος, τους χορηγούν ψυχοφάρμακα ώστε να κάμψουν τη βούλησή τους και να τους έχουν άβουλα υποχείρια (ζόμπι…)! Ο ίδιος όμως, φρονίμως ποιών, δεν παραπονείται ότι είχε, και απ’ όσο ξέρω δεν είχε, τέτοια αντιμετώπιση, όταν αποφάσισε να εγκαταλείψει το μοναστήρι του. Αντίθετα απ’ ό,τι ίσως φαντάζονται κάποιοι που δεν έχουν γνωρίσει από κοντά τα πράγματα, ο τρόπος ζωής στο Άγιον Όρος όχι μόνον δεν είναι νοσογόνος αλλά είναι μάλλον ψυχοθεραπευτικός. Αλλού πρέπει να αναζητήσουμε τους εγκλωβισμένους της ζωής, που βιώνουν καθημερινά την απόγνωση, και όχι στο Άγιον Όρος.
Τα αναφερόμενα για τις περίφημες κούτες με το μυστηριώδες περιεχόμενο είναι τουλάχιστον αφελή. Τα μοναστήρια, επειδή δεν λειτουργεί φαρμακείο στο Άγιον Όρος, προμηθεύονται τα φάρμακά τους από φαρμακεία, συνήθως της Θεσσαλονίκης. Οι παραγγελίες φαρμάκων για τις ανάγκες 80-100 ανθρώπων (με μεγάλο ποσοστό ηλικιωμένων) και για χρονικό διάστημα ενός ή δύο μηνών προφανώς έχουν κάποιον όγκο και θα πρέπει να συσκευασθούν καλά σε «κούτες» για να φθάσουν με ασφάλεια στον προορισμό τους. Συνήθως περιέχουν φάρμακα κάθε είδους. Μέρος απ’ αυτά είναι και τα ψυχιατρικά φάρμακα. Ας ρωτήσει όποιος αμφιβάλλει σ’ ένα οποιοδήποτε φαρμακείο, που εξυπηρετεί πληθυσμό 2.000 κατοίκων και ας μάθει ποια είναι η τρέχουσα μηνιαία κατανάλωση ψυχοφαρμάκων και σε ποσοστό επί του συνόλου των φαρμάκων, αλλά και σε απόλυτο αριθμό εμβαλλαγίων (κουτάκια) και ας υπολογίσει περίπου τον όγκο τους. Ας ληφθεί υπόψη ακόμη ότι σημαντικό μέρος των φαρμάκων αυτών καταναλώνεται για τις έκτακτες ανάγκες των πολυπληθών επισκεπτών αλλά και για τις εκατοντάδες λαϊκών που εργάζονται στο Όρος.
Διαταραχές
Το Άγιον Όρος δικαιούται κι αυτό να έχει τους ψυχασθενείς του. Θα ήταν πολύ αφύσικο αν δεν υπήρχαν, αφού το ποσοστό αυτών που παρουσιάζουν ψυχικές διαταραχές στον ενήλικο πληθυσμό ανά πάσα χρονική στιγμή (επιπολασμός) έχει υπολογισθεί γύρω στο 15% για τους κατοίκους του δυτικού ημισφαιρίου.
Άλλωστε, ως γνωστόν, δεν απαιτείται πιστοποιητικό υγείας για να γίνει κάποιος μοναχός, ούτε πάλι αποπέμπεται από το μοναστήρι του όταν εμφανίσει κάποια σοβαρή ασθένεια. Το Άγιον Όρος δεν είναι εκτός πραγματικότητας χώρος, ούτε φιλοδοξεί να παρουσιάσει προς τα έξω την εικόνα μιας «ελίτ» κοινωνίας, σαν «κάστα» ανατολικών θρησκειών ή γνωστικών ή δεν ξέρω τι άλλο. Η Αθωνική Πολιτεία, το Περιβόλι της Παναγίας, είναι χώρος ανοιχτός, κοινωνικός και γνήσια ανθρώπινος, μια αγωνιζόμενη κοινωνία με πορεία προς το Θεό. Σε μια τέτοια κοινωνία οι ασθενείς έχουν τη θέση τους και μάλιστα τιμητική! Πού αλλού θα δείξουν οι υπόλοιποι, οι υγιείς, την αγάπη τους, την υπομονή τους και τη διακονία τους, αν όχι σε αυτούς που είναι δίπλα τους και τυχαίνει να είναι άρρωστοι;
Δεν μπορώ να δεχθώ ότι ο π. Μιχαήλ και ο συντάκτης του άρθρου πρεσβεύουν τις λαϊκίστικες αντιεπιστημονικές απόψεις που λένε: «Μην πας σε τρελογιατρό, θα σε αποτρελάνει και θα στιγματισθείς δια βίου» ή «μην πάρεις ψυχιατρικά φάρμακα, είναι ναρκωτικά, θα εξαρτηθείς και θα καταντήσεις φυτό». Τέτοιες θέσεις δεν χρήζουν απαντήσεως, θα ήταν ματαιοπονία.
Η διαπίστωσή μου, ως ιατρού, είναι ότι στο Άγιον Όρος οι ψυχικά πάσχοντες θεραπεύονται πολύ σωστότερα, επιστημονικότερα και αποτελεσματικότερα απ’ ό,τι στον έξω κόσμο. Η μοναστική οικογένεια περιβάλλει με πολύ φροντίδα, αγάπη και ανεκτικότητα τον πάσχοντα αδελφό και δεν φείδεται εξόδων και κόπων για να του εξασφαλίσει την καλύτερη δυνατή θεραπεία και περίθαλψη. Του παρέχεται μια αντιμετώπιση που σπάνια βλέπει κανείς στη σημερινή κοινωνία, με σεβασμό στην ψυχική νόσο, σεβασμό στην ψυχή του πάσχοντος και την αξιοπρέπειά του. Μια αντιμετώπιση που διασώζει τον αυτοσεβασμό του αρρώστου. Αξίζει να διευκρινισθεί ότι σε καμιά περίπτωση δεν εμπλέκονται αναρμόδιοι στη θεραπευτική διαδικασία. Ακολουθείται η υποδεικνυόμενη από τον ειδικό θεράποντα ιατρό φαρμακευτική αγωγή, η οποία συνταγογραφείται με ευθύνη του αγροτικού ιατρείου Καρυών. Αλλά και στη συνέχεια, η χορήγηση των φαρμάκων και η εκτίμηση της κλινικής πορείας του ασθενούς δεν γίνεται από τυχάρπαστους μοναχούς. Στα περισσότερα μοναστήρια υπάρχουν πάνω από ένας μοναχοί-ιατροί με μεγάλη εμπειρία, οι οποίοι με έχουν καταπλήξει με την επιστημονική τους επάρκεια και ενημέρωση. Η μακροχρόνια πορεία των ψυχικά ασθενών μοναχών του Αγίου Όρους είναι πολλές φορές καλύτερη από εκείνη που έχουν οι ψυχασθενείς στον κόσμο, όπου ευτελίζεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια με τον εγκλεισμό στα ψυχιατρικά άσυλα ή τις λοιδορίες των συγχωριανών τους.
Ο παραλληλισμός, που απρόσφορα παραθέτει ο π. Μιχαήλ, των μαστουρωμένων με χασίς βεδουίνων με τους μοναχούς του Αγίου Όρους, αν δεν αποτελεί ατυχή φραστική υπερβολή του, τον εκθέτει επικίνδυνα… Ίσως θα άξιζε, πριν από τη δημοσίευση της συνέντευξης, να τεθεί το κείμενο υπόψη ενός ψυχιάτρου (της εμπιστοσύνης της εφημερίδας) με το ερώτημα αν ευσταθούν επιστημονικά οι αναφερόμενοι ισχυρισμοί. Είμαι βέβαιος πως θα συμφωνούσε μαζί μου ότι πρόκειται για συνήθεις αντιψυχιατρικές απόψεις απαιδεύτων ανθρώπων.
Σκανδαλολογία
Αναφορικά ως προς τα περί «βιτρίνας», το Άγιον Όρος δεν διατείνεται ότι είναι μια κοινωνία τελείων ανθρώπων. Όπως άλλωστε υπογραμμίζει (αναιρώντας στην ουσία όλα τα προηγούμενα) στην τελευταία παράγραφο της συνέντευξης ο π. Μιχαήλ: «Η πλειοψηφία των μοναχών είναι πολύ καλά παιδιά! Τα αγαπάς, σε κοιτάζουν με καθαρή ματιά. Υπάρχει κι ένας πολύ μικρός αριθμός μοναχών που δεν έχουν καθαρή καρδιά…». Εφόσον έτσι έχουν τα πράγματα, προς τι η σκανδαλολογία όλης της υπόλοιπης συνέντευξης; Δεν μας διευκρίνισε από την αρχή ότι ομιλούσε για ελάχιστες εξαιρέσεις! Μας άφησε να νομίζουμε ότι τέτοια είναι η εικόνα του Αγίου Όρους γενικά. Ποια είναι, κατά τον π. Μιχαήλ, η πραγματική και αντιπροσωπευτική βιτρίνα του Αγίου Όρους; Οι 5-10 συμπαθέστατοι ψυχικά ασθενείς, οι 5-10 ατακτούντες και ο αυτοπυρποληθείς; Δεν αδικούμε έτσι τους 2.000 αγωνιζόμενους μοναχούς που ζουν αφανώς με άσκηση, καθαρότητα βίου και σκληρή εργασία, χαρούμενοι και φυσιολογικοί;
Θλιβόμαστε βλέποντας τις εξαιρέσεις να γενικεύονται, το σφάλμα του ενός να μεγεθύνεται και να διατυμπανίζεται και την αρετή των πολλών να αποσιωπάται. Το γνωρίζουν οι αγιορείτες και είναι φυσικό και επιβεβλημένο να λαμβάνουν τα μέτρα τους. Τους κατηγορούμε για υποκρισία, επειδή προφυλάσσονται; Ποια οικογένεια θα παρεδίδετο εκούσια σε πάνδημο διασυρμό και διαπόμπευση διαλαλώντας δημόσια το παραστράτημα της κόρης ή του γιου; Προστατεύοντας την υπόληψη του προσώπου που έσφαλε, αλλά και της οικογένειας, από τη χλεύη της αδηφάγου δημοσιότητας, έχουμε ελπίδες να γιατρέψουμε τις πληγές, αλλιώς «έσται η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης». Το Άγιον Όρος είναι μια κοινωνία γνήσιας αγάπης, όπου οι σφάλλοντες και αμαρτάνοντες ούτε εξοστρακίζονται, ούτε διαπομπεύονται, ούτε λιθοβολούνται. Θάλπονται και σκεπάζονται ως πάσχοντες αδελφοί και οικονομούνται με συμπάθεια και πνευματική αντιμετώπιση ώστε να παρακινηθούν «εις μετάνοιαν και να έλθουν εις σωτηρίαν».
Με λύπησε η συνέντευξη του π. Μιχαήλ. Κατηγορεί, ελαφρά τη καρδία, αγίους ανθρώπους, ταπεινούς και αφανείς στο ευρύ κοινό, αλλά καταξιωμένους στην καρδιά όσων τους εγνώρισαν ότι δήθεν «προέβαλαν εαυτούς ως χαρισματικές προσωπικότητες» για να αιχμαλωτίσουν ψυχές! Δεν μπορώ να μην υπομειδιάσω! Είναι κρίμα για ένα μοναχό να παραδίδει τους αδελφούς και πατέρες του θύματα στον Μολώχ της δημοσιότητας με αντάλλαγμα τα αργύρια της αυτοπροβολής και τον τίτλο τιμής του «απομυθοποιητή» και του «τολμηρού παραδοξολόγου» που δήθεν τα λέγει όλα έξω από τα δόντια! Η μοναχική ζωή ξεκινά με υποσχέσεις υπακοής, ταπείνωσης και αφοσίωσης στην αδελφότητα. Η αυτοπροβολή και η αυταρέσκεια δεν περιλαμβάνονται σε αυτές. Ψάχνοντας πάντως το βαθύτερο «γιατί», θα έλεγα ότι η θέση του π. Μιχαήλ απέναντι στα αγιορειτικά, ερμηνευόμενη ψυχοδυναμικά, επέχει θέση προσωπικής απολογίας.
Τελειώνοντας, θέλω να καθησυχάσω και να χαροποιήσω όσους ίσως ταράχτηκαν διαβάζοντας το δημοσίευμα του «Ε». Όχι! Δεν είναι το Όρος «στρατόπεδο συγκέντρωσης», ούτε κάποιο «ψυχιατρείο» αντιφρονούντων. Δεν έχουν θέση εδώ οι Κασσάνδρες και οι εμφανιζόμενοι ως καλοπροαίρετοι μοιρολογούντες… Το Άγιον Όρος δεν έχασε τη «ρότα» του, δεν βυθίζεται! Συνεχίζει να αρμενίζει σωστά, όπως το κάνει αιώνες τώρα. Για περισσότερα από χίλια χρόνια οι κωπηλάτες στέκουν άγρυπνοι νύχτα-μέρα στο κουπί τους. Το τιμόνι το κρατάει γερά η Καπετάνισσα, η Κυρία του Όρους, και η πυξίδα του δείχνει σταθερά τη Βασιλεία του Θεού. Όχι μόνον δεν ναυάγησε, αλλά αντίθετα: περισυλλέγει ναυαγούς!
Απάντηση μοναχού Μιχαήλ στην επιστολή
[ Αρχική σελίδα | Χάρτης | Βιβλία | Εξώφυλλα ]
newmartyrephraim 